กลอย..กินดิบมีพิษ กินสุกอร่อย - พืชผักสมุนไพรพื้นบ้าน

กลอย 

ชื่อวิทยาศาสตร์  Dioscorea hispida Dennst. var. hispida

ชื่อสามัญ  Asiatic Bitter Yam

ชื่อวงศ์  Dioscoreaceae

ชื่อเรียกอื่นๆ มันกลอย, กลอยนก(ภาคเหนือ), กอย(ภาคเหนือ), กลอยหัวเหนียว หรือ กลอยข้าวเหนียว(อีสาน)

กลอย เป็นไม้เถาเลื้อยพันต้นไม้อื่น อายุหลายปีไม่มีมีเกาะลำต้นมีหนามเล็กๆ กระจายทั่วไปและมีขนนุ่มๆ สีขาวปกคลุม มีหัวอยู่ใต้ดินลักษณะทรงกลมรี มีรากเล็กๆ กระจายทั่วทั้งหัว มี 3-5 หัวต่อต้น เปลือกหัวบางสีน้ำตาลออกเหลือง

เนื้อในหัวมี 2 ชนิดคือ "กลอยข้าวเจ้า" ใบและเถาสีเขียว เนื้อในหัวมีสีขาว ร่วนซุย และ
"กลอยข้าวเหนียว" (กลอยไข่ หรือ กลอยเหลือง) มีใบและเถาสีน้ำตาลเรื่อ เนื้อในหัวสีเหลืองนวล เหนียวและอร่อยกว่ากลอยข้าวเจ้าสีขาว

ใบ เป็นใบประกอบก้านใบยาว 10-15 เซนติเมตร มีใบย่อย 3 ใบ รูปรีปลายใบแหลมขอบใบเรียบเส้นใบนูน ผิวใบสากมือ มีขนนุ่มๆ ปกคลุม ความกว้างของใบ 3-5 เซนติเมตร ยาว 8-10 เซนติเมตร

ดอก เป็นดอกช่อ ออกตามซอกใบ ก้านดอกเดี่ยวยาวห้อยย้อยลงมา มีดอกเล็กๆ ติดบนก้านดอกจำนวนมาก

ผล  ผลคล้ายผลมะเฟืองมี 3 พู แต่ละพูมี 1 เม็ด เมื่อแก่จะแตกได้เอง

เมล็ด  ลักษณะกลมแบน มีปีกนางใสรอบเมล็ด ช่วยในการปลิวตามลม

การขยายพันธุ์  เมล็ด หัวเหง้า

ฤดูกาลที่เก็บส่วนขยายพันธุ์ ฤดูหนาว

สภาพแวดล้อมที่เหมาะสมในการเจริญเติบโต ที่ดอน ระบายน้ำดี และร่มรำไร ขยายพันธุ์โดยการแยกหัวที่แตกจากข้อต้นมาปลูกใหม่ ในฤดูหนาวหัวกลอยจะพักตัว หยุดการเจริญเติบโต ใบจะเหี่ยว เมื่อเข้าฤดูร้อนและฝนมาจึงผลิใบและดอกเจริญเติบโตอีกครั้ง

การใช้ประโยชน์ กลอย 

ทางอาหาร  เนื่องจากหัวกลอยดิบมีสารพิษ หากจะนำมาปรุงอาหารต้องนำสารพิษในหัวดิบออกเสียก่อน โดยชาวบ้านจะปลอกเปลือกแล้วหั่นเป็นแว่นๆ หนาประมาณ 1 ซม. วางเรียงในไหหรือภาชนะให้สูงประมาณ 10 ซม. โรยด้วยเกลือหนา 1-2 ซม. แล้วน้ำชิ้นกลอยมาวางเรียงอีกชั้น ทำเช่นเดิมจนหมด ทิ้งไว้หนึ่งคืน แล้วล้างน้ำให้สะอาดนำใส่ในถุงผ้าขาวบาง วางทับด้วยของหนักๆเพื่อรีดน้ำพิษออกจากเนื้อให้หมด

นำกลอยมาใส่ในภาชนะเติมน้ำจนท่วมเนื้อ ทิ้งไว้หนึ่งคืน ล้างให้สะอาด วางทับด้วยของหนักอีก แล้วล้างออก ทำเช่นนี้อีก 5-7 วัน จึงนำมาประกอบอาหาร ถ้ามีมากนำมาตากแห้งเก็บไว้กินได้นาน

ด้านสมุนไพรทางยา  น้ำมันที่สกัดจากหัวกลอยใช้ทาแก้ฝ้า ใส่แผล ช่วยสมานแผล ขับน้ำเหลือง